Deneme Süreli İş Sözleşmesi Nedir?

 

Deneme süreli iş sözleşmesi işçi ile işveren arasındaki sözleşmeyi devam ettirip ettirmeme kararının bir süre sonra verilmesine imkan tanıyan sözleşmeye verilen isimdir. İşçi ile işveren arasında deneme süresi olarak belirlenmiş bu süreler çalışanların çalışma koşullarını görmesi, işi yapabilme becerisi ile ilgili fikir sahibi olması, sözleşmede bulunan iş tanımı ile somut durumun birbirleri ile uyumlu olup olmadığı hakkında karar verilmesi için ayrılan süredir. Bu süre işveren tarafından ise çalışanın işi yapıp yapamama yeteneği ile veriminin gözetilmesi amaçlanır.

İş Kanununda açıkça belirtilmektedir ki; işçi ile işveren arasında kararlaştırılan bu süre en çok iki ay olarak belirlenebilir. Ancak toplu iş sözleşmeleriyle bu süre dört aya kadar uzatılabilir denilmiştir.

Deneme süreli iş sözleşmesinde bahsedilen deneme süresi, iş sözleşmesi içerisine dahil edilecek bir hükümle; işçinin çalışma şartlarını görmesi, iş sözleşmesi ile üstlenilen işin somut duruma uygunluğu ve işi yapabilme yeteneğini anlaması, işverenin açısında ise işçinin sözleşme ile üstlendiği işi yapabilme yeteneğini ve verimini ölçen bir deneme süredir.

Yargıtay, iş sözleşmesinin taraflar için karşılıklı güvene dayalı sürekli borç ilişkisi doğurduğu için işçinin mesleki bilgi ve becerisini, çalışma şekli ile işyerine uyum ve davranışlarını öğrenme bakımından belli bir süre denenmesinde işverenin korunmaya değer bir menfaati bulunduğu görüşünü benimser. Aslolan işçi ile işveren arasındaki iş sözleşmesinin deneme süresi söz konusu olmaksızın kurulmasıdır.

İş sözleşmesinin deneme süresi dahilinde yapılmış olması istisnai bir durumdur. Deneme süresinin varlığını iddia eden taraf başkaca delil ve emare ile kanıtlanmış olmadıkça bu istisnai durumu ileri sürmüş olduğundan iddiasını ispatla yükümlü tutulmalıdır. Bu gibi durumlarda deneme süresinin ve sözleşmesinin uygulanmasında hukuki bir kayıp yaşamamak adına işçi ve işverenlerin Ankara avukat ve avukatlık bürosu hizmetlerinden yararlanılması tavsiye edilmektedir.

İş sözleşmelerinde normalde deneme süreleri bulunmamaktadır. Ancak burada bahsedilen deneme süreleri istisnai olarak süreli sözleşmelere eklenmektedir. Deneme süreli iş sözleşmesinde taraflardan biri sözleşmenin süreli olduğunu iddia ediyorsa o zaman bu iddiasının ispat edilmesi gerekir. Avukat hizmetleri ile deneme süreli iş sözleşmeleri ile alakalı detaylı bilgi almak mümkündür.

Deneme Süresi Her İşçi İşveren İlişkisinde Kendiliğinden Geçerli Midir?

Deneme süresi ancak ve ancak taraflar arasındaki iş sözleşmesinde deneme süresine ilişkin bir hüküm mevcut ise geçerlidir. Diğer bir ifadeyle her iş ilişkisinin ilk iki ayı deneme süresi olacak şeklinde bir uygulama söz konusu değildir. İş sözleşmesinde deneme süresi öngörülmemişse deneme süresinin bulunmadığı varsayılır. Peki iş sözleşmesi yazılı olarak yapılmaz ise bu durumda ne olur? Sözlü olarak yapılan bir iş sözleşmesinde deneme süresinin bulunduğunu ispat etmek oldukça güçtür.Deneme süreli iş sözleşmesi yapmak isteyen işveren ve işçinin sözleşme öncesi çevrelerindeki bir avukatlık bürosuna danışarak hukuki olarak avukat danışması almaları ilerde oluşabilecek hak kayıplarının engellenmesi açısından oldukça etkili bir önlem oluşturacaktır.

Tarafların iş sözleşmesini yazılı olarak yapmamakla beraber yalnızca deneme kaydını gösterir özel bir anlaşma imzalamışlarsa bu da deneme süresinin varlığının ispatı açısından geçerli olacaktır. Fakat aralarında herhangi bir yazılı metin veya belge bulunmayan hallerde, karşı taraf deneme süresinin varlığını ikrar etmedikçe, deneme kaydı varlığının ispatı mümkün olamayacaktır.

 

İşçi Deneme Süresi  Boyunca Sigortasız Olarak Çalıştırılabilir Mi?

İşçi deneme süreli iş sözleşmesi kapsamında olsun ya da olmasın deneme süresi fark etmeksizin işçi sigortasız olarak çalıştırılamaz. İşveren tarafından sigorta yaptırılması işçiye karşı en önemli yükümlülüklerinden bir tanesi olarak karşımıza çıkar. İşçinin sigortasız olarak çalıştırılması işveren açısından mümkün değildir.

 

Deneme Süreli İş Sözleşmesinin Normal İş Sözleşmesinden Farklı  Yönleri Nelerdir?

Deneme süreli iş sözleşmesi ve normal olarak yapılan iş sözleşmesinin farkı, deneme süreli iş sözleşmesinde taraflar sınırlandırılmış bir süre dahilinde birbirini denerler. Bu demek değildir ki; deneme süreli iş sözleşmesi işçilere yapılacak haksız işlem ve uygulamaları meşru kılar. Bahsetmiş olduğumuz bu haksız uygulamalar karşısında bir avukat yardımı alınması hak kayıpları yaşanmasının da önüne geçecektir.

Bu farka yönelik Yargıtay’ şöyle demektedir: “İşveren ve işçi arasındaki hizmet akdinin bir deneme süresine bağlı tutulmuş olması bu deneme süresi içinde çalışan işçiye bir ücret ödenmemesi hakkı doğurmaz. Anayasamızın 42/2’nci maddesi uyarınca devletin çalışma hayatının kararlılık içinde gelişmesi ve çalışanların insanca yaşaması için iktisadi, sosyal ve mali tedbirlerle emek sahiplerini koruyarak işsizliği önleyici tedbirler alacağı hakkında bir ilke koyduktan sonra angaryayı kural olarak yasaklamıştır.

Yapılan iş sözleşmesinin deneme süresini ihtiva etmesi tarafların işveren ve işçi niteliklerini etkilememektedir. Bu sözleşmenin en başından itibaren iş sözleşmesinden doğan işçi ve işverenin hak ve yükümlülükleri işlemeye başlayacaktır. İşverenin işçiye karşı yükümlülükleri olan; işçiyi gözetme, ücret ödeme ve eşit davranma yükümlülüğü deneme süreli iş sözleşmesi kapsamında da aynı şekilde varlığını devam ettirecektir.

Deneme Süreli İş Sözleşmesinde Bulunan Koşullar Nelerdir?

Deneme süresi çalışanların sıklıkla duymuş olduğu bir konu olmakla birlikte çalışanlar deneme süresi bulunan iş sözleşmeleri ile alakalı olarak yeterince bilgi sahibi değildirler. Çalışanlar deneme süresinde olsa da olmasa da bu süreç içerisinde sigortalarının işverence yatırılması gerekmektedir. İşveren bakımından sigortasız işçi çalıştırılması kanunen mümkün değildir.

Yapılan iş sözleşmelerinde deneme sürelerinin varlığının kesin ve net bir biçimde belirtilmesi gerekmektedir. Sözleşme bu sürenin ne kadar olduğu ile alakalı açıklamalar da içermelidir. İş kanununa göre bu deneme süresi en fazla 2 ay olarak olabilmektedir. Ancak toplu iş sözleşmeleri ile 2 aylık bu süre 4 aya kadar çıkarılabilir. Deneme süreli iş sözleşmelerinde deneme süresinin ne kadar olduğuyla ilgili herhangi bir süre bulunmuyorsa o zaman maksimum sınırların kabul edilmesi gerekir. Ankara avukat hizmetleri dahilinde konu ile alakalı detaylı bilgi alınabilir ve avukat danışmanlığı alabilirsiniz.

İşçilere çoğunlukla ilk ayın deneme süresi olduğu ve sonraki aylarda duruma göre işe devam edip etmedikleri belirtilmektedir. Ancak sanılanın aksine durum böyle olmadığını özellikle belirtmek isteriz. Taraflar arasındaki sözleşmede deneme süresinin belirtilmemiş olması durumunda işverenlerin hiçbir şekilde deneme süresinin varlığını öne sürmeleri mümkün değildir. İşverenin bu durumu işçiye söylemiştim ya da işçi bu durumu kabul etti gibi açıklamalarının herhangi bir önemi bulunmaz. Genellikle işverenlerin deneme süreli iş sözleşmesi ile işyerlerine işçi alma süreçlerinde avukat görüşü alması tavsiye edilir.

İşçi Açısından Değerlendirildiğinde Deneme Süresinin Fazla Mesai, İzin, Kıdem Tazminatı vb. Haklar Üzerinde Etkisi Var Mıdır ?

İşveren ve işçi arasında deneme süreli iş sözleşmesinin yapılması durumunda sözleşme işverene veya işçiye tazminatsız ve önelsiz bir şekilde sözleşmenin feshedilmesi hakkını tanımaktadır. Avukatlık bürosu üzerinden deneme süreli iş sözleşmesi ile ilgili bilgi alınabilir.

SONUÇ

 İşçi ve işveren arasında belirli süreli iş sözleşmesi yapılması 4857 Sayılı İş Kanunu’nda öngörülen sürenin aşılmaması koşuluyla deneme süresi konulabilecektir. Bu süre iki ayı aşamayacaktır. Burada dikkat etmek gerekir ki deneme süresinin başlangıcı olarak işçinin fiilen iş görme edimini yerine getirmeye başladığı tarih esas alınır. Tüm bu anlatılanlar değerlendirildiğinde deneme süreli iş sözleşmesi yapılmasının işçinin ücret, fazla mesai, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, işçinin hastalığı, sendika üyeliği ve işe iade kapsamında ne gibi hukuki sonuçlar doğuracağı sözleşmenin taraflarınca iyi bilinmeli ve bu hususta oluşacak hak kayıplarını engellemek için Ankara avukat ve avukatlık bürosu yardımından yararlanılmalıdır.